ในการประชุมสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 4 พ.ศ.2554 เพื่อพิจารณาปรับปรุงแก้ไขร่างระเบียบวาระการจัดการปัญหาการฆ่าตัวตาย (สุขใจ...ไม่คิดสั้น) ซึ่งเป็นหนึ่งในหกร่างระเบียบวาระของสมัชชาสุขภาพแห่งชาติครั้งนี้ โดยปัญหาการฆ่าตัวตายถือเป็นประเด็นสำคัญที่กระทบกับสังคมวงกว้าง ทั้งเชิงเศรษฐกิจ สถาบันครอบครัว และชุมชน ซึ่งทุกภาคส่วนควรเร่งให้ความสนใจและร่วมป้องกันปัญหา คณะกรรมการจัดสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ (คจ.สช.) จึงพิจารณาหยิบยกเรื่องนี้เป็นร่างระเบียบวาระในการประชุมครั้งนี้
จากการสำรวจของกรมสุขภาพจิตพบว่า สถิติการฆ่าตัวตายของคนไทยปี 2553 สิบจังหวัดแรกที่มีอัตราฆ่าตัวตายสูงสุดอยู่ในภาคเหนือตอนบนและชายฝั่งทะเลตะวันออก โดยอันดับแรกคือจังหวัดลำพูน จากจำนวนประชากรทุก 1 แสนคน มีคนฆ่าตัวตาย 20.02 คน รองลงมาคือเชียงราย 15.63 คน แม่ฮ่องสอน 14.45 คน น่าน 13.03 คน เชียงใหม่ 12.47 คน จันทบุรี 11.50 คน อุตรดิตถ์ 9.94 คน ระยอง 9.85 คน และลำปาง 9.70 คน ส่วนจังหวัดที่มีอัตราฆ่าตัวตายต่ำสุด คือปัตตานี จำนวน 0.77 คน เท่านั้น ส่วนอัตราการฆ่าตัวตายโดยเฉลี่ยทั้งประเทศพบมีคนฆ่าตัวตายสำเร็จวันละประมาณ 10 คน (หรือ 1 คน ทุกสองชั่วโมงครึ่ง) ในจำนวนนี้เป็นเพศชายมากกว่าเพศหญิงถึง 3.5 เท่า และส่วนใหญ่เป็นวัยทำงาน คือช่วงอายุ 31-40 ปี รองลงมาคือ 21-30 ปี
สาเหตุของการฆ่าตัวตายมีหลายระดับ ทั้งระดับบุคคลและครอบครัว เช่น ปัญหาสุขภาพจิตและสุขภาพกายของบุคคล ครอบครัวไม่อบอุ่นและมีความรุนแรง การใช้สุราแก้ปัญหาชีวิต การที่เยาวชนขาดทักษะชีวิต ส่วนสาเหตุระดับชุมชน เช่น ชุมชนไม่เกื้อกูลกัน ชอบนินทาว่าร้าย มีวัฒนธรรมการเสียหน้าไม่ได้ ขณะที่สาเหตุระดับสังคมหมายถึงปัจจัยเสี่ยง เช่น การหาซื้อสารพิษทางการเกษตรเพื่อใช้ฆ่าตัวตายได้สะดวก สังคมมีอคติต่อผู้ป่วยโรคจิตเวช ระบบบริการสุขภาพจิตที่ไม่เพียงพอและไม่ทั่วถึง โดยเฉพาะการนำเสนอข่าวฆ่าตัวตายของสื่อมวลชนที่กระตุ้นอารมณ์ความรู้สึกมากเกินไป
นายแพทย์พิศิษฐ์ ศรีประเสริฐ นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดน่าน ในฐานะประธานคณะทำงานวิชาการประเด็นการจัดการปัญหาฆ่าตัวตาย (สุขใจ...ไม่คิดสั้น) กล่าวว่า ปัญหานี้มีความซับซ้อนมาก ลำพังแก้ปัญหาด้านสาธารณสุขจะไม่สำเร็จ ต้องแก้ปัญหาเชิงสังคมและสื่อมวลชนด้วย
“การเข้าถึงระบบบริการยังเป็นจุดอ่อน ฉะนั้น ต้องอาศัยสื่อมวลชนช่วยเหลือ ซึ่งแต่ละวัยก็จะมีลักษณะต่างกันไป อย่างผู้สูงอายุก็จะมีปัญหาถูกถอดทิ้ง ว้าเหว่ เจ็บป่วยเรื้อรัง ขณะที่คนหนุ่มสาวจะมีปัญหาหนี้สินและผิดหวังเรื่องความรัก ส่วนกลุ่มเด็กวัยรุ่นจะเป็นเรื่องเอ็นทรานซ์ไม่ติดและผิดหวังความรัก กลุ่มเหล่านี้ถือว่ามีความเสี่ยงที่จะฆ่าตัวตาย เพราะฉะนั้น พ่อแม่ผู้ปกครอง สังคม สื่อมวลชนก็ควรมาคุยกันเรื่องนี้อย่างจริงจัง”
ร่างมตินี้นำเสนอมาจากพื้นที่ภาคเหนือซึ่งเป็นเครือข่ายสมัชชาสุขภาพล้านนา 8 จังหวัด ที่ประสบกับปัญหาการฆ่าตัวตายสูงที่สุด ขณะที่ภาคอื่น ๆ อย่างภาคกลางก็เริ่มประสบปัญหานี้เช่นกัน การวางแผนให้ความช่วยเหลือด้านบริการ รวมทั้งความร่วมมือจากสื่อมวลชนและท้องถิ่น จึงเป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องเร่งดำเนินการ
ด้านนายแพทย์พลเดช ปิ่นประทีป ประธานกรรมการนโยบายองค์การกระจายเสียงและแพร่ภาพสาธารณะแห่งประเทศไทย (ส.ส.ท.) ให้ความเห็นว่า สื่อวิทยุมีความเป็นไปได้มากที่สุดในการเฝ้าระวังปัญหาการฆ่าตัวตาย และควรมีรายการเฉพาะสำหรับปัญหานี้ ขณะเดียวกันต้องให้ความช่วยเหลือผู้เสี่ยงได้จริงโดยนักจัดรายการที่มีความเชี่ยวชาญในปัญหานี้ ดำเนินรายการร่วมกับผู้มีประสบการณ์ในเรื่องนี้ ที่สำคัญ คลื่นเหล่านี้ต้องอยู่ได้ด้วยกองทุนสนับสนุนต่อเนื่องจากสำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.)
“เครือข่ายสมัชชาสุขภาพน่าจะเสนอต่อเวทีสมัชชาสุขภาพฯ ในการขอคลื่นความถี่จาก กสทช. อย่างน้อย 20 คลื่น รวมตัวกันเป็นเครือข่าย ทำการกระจายเสียงให้ครอบคลุมเขตพื้นที่ปัญหากว้างกว่าวิทยุชุมชน อย่างเช่นพื้นที่ 8 จังหวัดล้านนาที่กำลังเป็นพื้นที่ปัญหา”
สื่อวิทยุจึงเป็นความหวังแรกในการจัดการปัญหาการฆ่าตัวตาย โดยเพิ่มสาระของเรื่องราวเชิงสร้างสรรค์ เสนอความเห็นของผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต ข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งให้ช่วยเหลือ ระบบบริการให้คำปรึกษาที่ประชาชนสามารถเข้าถึงได้สะดวกเมื่อพบว่าตนเองหรือคนใกล้ชิดมีความเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตาย ซึ่งหากปฏิบัติได้ดังนี้ สังคมควรให้ความชื่นชมเพื่อเป็นกำลังใจในการทำหน้าที่ของสื่อมวลชน.