นายไพบูลย์ ศรีสวัสดิ์ ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ 3 ตัวแทนชาวชุมชนบ้านเขาสมอคอน เปิดใจเล่าว่า “ทุกวันนี้ ชาวบ้านเขาสมอคอนหลายครอบครัวทยอยนำความรู้ด้านการเกษตรนอกฤดูทำนาที่ได้เรียนรู้จากโครงการต่างๆ ที่บ้านปูฯ สนับสนุน มาขยายผลเป็นอาชีพเสริม พวกเราเดินไปข้างหน้าอย่างมั่นคงแม้จะเป็นก้าวเล็กๆ เริ่มจากการเพาะปลูกเพื่อให้มีกินและมีมากพอแบ่งปันกันแบบ “ครัวชุมชน” บ้านพี่บ้านน้อง ตอนนี้หลายบ้านเริ่มขยายพันธุ์ต้นมะนาว ต้นชะอม เพื่อเพิ่มจำนวนผลผลิตให้มากพอที่จะนำไปค้าขายในตลาด สร้างรายได้เพิ่ม และยังมีการต่อยอดจากการทำน้ำหมัก-ปุ๋ยชีวภาพ เป็นการทำฮอร์โมนชีวภาพ ซึ่งกำลังเป็นที่ต้องการของตลาดและขายได้ราคาดี”
นางอุดมลักษณ์ โอฬาร ผู้อำนวยการสายอาวุโส-องค์กรสัมพันธ์ บริษัท บ้านปู จำกัด (มหาชน) กล่าวว่า“หลายปีที่ผ่านมา บ้านปูฯ ร่วมมือกับชาวบ้านเพื่อมุ่งพัฒนาบ้านเขาสมอคอนให้เป็นชุมชนต้นแบบที่เข้มแข็งและพึ่งพาตนเองได้ในระยะยาว โดยเน้นที่การเติมความรู้สร้างความเข้าใจและแนะนำวิถีเกษตรทางเลือกหลายรูปแบบที่สอดคล้องกับความสนใจของชาวบ้าน เสริมด้วยการถ่ายทอดทักษะการบริหารจัดการ เพื่อปูทางสู่การพัฒนาอาชีพอย่างยั่งยืน ล่าสุด โครงการส่งเสริมการพัฒนาอย่างยั่งยืน ชุมชนบ้านเขาสมอคอน มีสมาชิกร่วมโครงการปลูกมะนาวนอกฤดูทั้งสิ้น 39 ราย ปลูกมะนาวในโครงการทั้งหมด 114 ต้น นอกโครงการ 137 ต้น รวมทั้งหมด 251 ต้น ขณะที่ชะอมมีสมาชิกร่วมโครงการ 20 ราย มีจำนวนต้นชะอมรวมกันมากถึง 1,430 ต้น เราดีใจที่ได้เป็นผู้จุดประกายการเรียนรู้เพื่อให้ชาวบ้านนำประสบการณ์ที่ได้รับไปพัฒนาตามความถนัดของตน ก่อร่างสร้างตัวและพึ่งพาตัวเองได้”
ด้านนายพีรพงศ์ พงศ์พิชาญ หรือ “อาจารย์ตั้น” ผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาชุมชนและมีประสบการณ์ด้านการเกษตร ผู้มีส่วนร่วมเป็นที่ปรึกษาและถ่ายทอดความรู้แก่ชาวบ้านเขาสมอคอนเป็นเวลากว่า 3 ปี ภายใต้โครงการฯ เล่าว่า ชาวบ้านชุมชนบ้านเขาสมอคอนมีความตั้งใจเรียนรู้เพื่อต่อยอดด้านอาชีพและมีความอดทนเป็นอย่างมากในการทำการเกษตรนอกฤดูทำนา ยกตัวอย่างเช่น การปลูกมะนาวที่ให้ผลผลิตนอกฤดูกาลซึ่งจะขายได้ราคาดีนั้น ต้องอาศัยการดูแลและเอาใจใส่ต้นมะนาวเป็นอย่างมาก
“ต้องตัดใจปลิดดอกมะนาวที่ออกตามฤดูปกติทิ้งไป ซึ่งเหมือนเป็นการยอมทิ้งรายได้ไปช่วงหนึ่ง เพื่อบังคับให้มะนาวไปออกดอกออกผลนอกฤดูแทน และเมื่อถึงเวลาที่ควรต้องรดน้ำใส่ปุ๋ยต้นมะนาว ก็ต้องทำอย่างสม่ำเสมอ โดยใส่ปุ๋ยชีวภาพเพื่อเร่งการเติบโต หรือปลูกพืชผักคลุมดินเพื่อสงวนความชื้นไม่ให้หน้าดินแห้งจนเกินไป ที่ผ่านมาผมและชาวบ้านทำงานใกล้ชิดกันเพื่อร่วมวิเคราะห์ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นตามสภาพดินและอากาศในพื้นที่ และหาแนวทางแก้ไขร่วมกัน จนได้ผลผลิตมะนาวนอกฤดูเป็นที่น่าพอใจ” “อาจารย์ตั้น” กล่าว
นางวัชรีย์ โพธิ์หอม หนึ่งในสมาชิกโครงการมะนาวนอกฤดูชุมชนบ้านเขาสมอคอน แบ่งปันความรู้สึกต่อโครงการฯ ว่า “ครอบครัวเราดีใจมากที่ได้เรียนรู้ช่องทางทำกินนอกฤดูทำนา เพราะที่เขาสมอคอนนี้น้ำน้อย ปลูกข้าวได้เพียงปีละ 1 ครั้งเท่านั้น อีก 8 เดือนที่เหลือเราอาจจะไม่มีรายได้เลย จึงตัดสินใจเข้าร่วมโครงการปลูกมะนาวนอกฤดูกาล จาก 2 ต้น ที่ได้รับจากบ้านปูฯ มาถึงตอนนี้เราหาต้นกล้ามะนาวมาปลูกเพิ่มเป็น 20 ต้น ซึ่งหลายต้นก็เริ่มทยอยออกลูกแล้ว พอเห็นผลสำเร็จอย่างนี้ ก็เลยตั้งใจว่าจะปลูกเพิ่มอีกเพื่อขายทั้งในและนอกหมู่บ้าน”
“การทำเกษตรนอกฤดูทำนาถือเป็นอีกหนึ่งก้าวในการฟื้นฟูและพัฒนาชุมชนบ้านเขาสมอคอนอย่างยั่งยืน แม้จะไม่ใช่พัฒนาการที่รวดเร็ว แต่ถือว่าเป็นพัฒนาการที่มั่นคงและตอบโจทย์ความต้องการด้านอาชีพเกษตรที่ชาวบ้านมีส่วนในกระบวนการเรียนรู้ทุกขั้นตอน ความสำเร็จนี้ไม่ได้เกิดจากการสนับสนุนด้านเงินทุน องค์ความรู้ และการเป็นพี่เลี้ยงจากบ้านปูฯ เพียงลำพัง หากแต่อยู่ที่ความร่วมมือร่วมใจและความมุ่งมั่นของผู้นำและคนในชุมชน โดยโครงการเหล่านี้ยังเป็นกรณีศึกษาเพื่อให้ชาวบ้านได้พัฒนาทักษะการบริหารจัดการ รวมทั้งสร้างการมีส่วนร่วมในระบบการทำงานร่วมกัน ซึ่งหากปราศจากสิ่งเหล่านี้จะไม่สามารถสำเร็จได้ เราจึงหวังว่าชุมชนบ้านเขาสมอคอนจะเป็นอีกหนึ่งชุมชนตัวอย่างที่มีการทำเกษตรแบบพอเพียงเพื่อเดินหน้าสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน และเป็นตัวอย่างให้กับชุมชนอื่น หรือคนทั่วไปที่พบกับความสูญเสียหรืออาจจะล้มเหลวจากเหตุการณ์ไม่คาดฝัน เพื่อเป็นแรงให้ลุกขึ้นสู้เหมือนชุมชนบ้านเขาสมอคอน” นางอุดมลักษณ์ โอฬาร ผู้อำนวยการสายอาวุโส-องค์กรสัมพันธ์ บริษัท บ้านปู จำกัด (มหาชน) กล่าวปิดท้าย