จากความเข้มแข็งของสภาผู้นำชุมชน บ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะ หมู่ที่ 8 ตำบลโคกสัก อำเภอบางแก้ว จังหวัดพัทลุง ที่เกิดขึ้นจากการขับเคลื่อน โครงการ "อยู่ดี กินดี มีสุข บ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะ" เพื่อหาหนทางลดรายจ่าย เพิ่มรายได้และสร้างอาชีพเสริมให้กับสมาชิกของชุมนเมื่อปี 2560 ต่อมาในปี 2561 สมาชิกชุมชนมีความเห็นพ้องกันว่าควรขยายผลไปสู่ขับเคลื่อน "โครงการชุมชนน่าอยู่บ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะ" โดยเฉพาะประเด็น "การจัดการคัดแยกขยะในครัวเรือน" เพื่อไม่ให้เกิดผลกระทบต่อธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และวิถีชีวิตของคนในชุมชนจนยากแก่การแก้ไขในภายหลัง โดยได้รับการสนับสนุนจาก สำนักสร้างสรรค์โอกาสและนวัตกรรม สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) มาอย่างต่อเนื่อง
ทวี เสนแก้ว ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 8 บ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะ เล่าว่าหลังจากปีแรกได้จัดตั้งสภาผู้นำชุมชนเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนโครงการ และดำเนินโครงการมุ่งลดรายจ่ายเพิ่มรายได้ ด้วยการสร้างงาน สร้างกิจกรรมมีกลุ่มอาชีพต่างๆ ในปัจจุบันก็ยังมีกิจกรรมที่สมาชิกร่วมกันดำเนินการอย่างต่อเนื่องจนเห็นผลเป็นรูปธรรมสามารถเพิ่มรายได้ลดรายจ่ายได้ ในขณะเดียวกันก็มองเห็นว่าปัญหาขยะที่พบเห็นในชุมชนทั้งที่ซื้อหามาจากตลาด หรือถูกทิ้งโดยผู้ที่สัญจรผ่านไปมาเนื่องจากหมู่บ้านอยู่ติดริมถนนเพชรเกษม ทำให้ทัศนียภาพไม่น่ามอง และกลายเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรค โดยในปี พ.ศ. 2558-2559 มีผู้ป่วยด้วยไข้เลือดออกถึง 8 ราย จากจำนวนประชากร 220 หลังคาเรือน ขณะที่ปี พ.ศ. 2560 มีผู้ป่วยไข้เลือดออก 1 ราย
สภาผู้นำชุมชนบ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะ จึงได้ร่วมกันวิเคราะห์ข้อมูลและพบว่าสภาพแวดล้อมที่รกรุงรัง ขาดการดูแลและจัดการน้ำที่ขังอยู่ในภาชนะต่างๆ ในบ้านเรือนทำให้กลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย และเห็นตรงกันว่าต้องกำหนดมาตรการและต้องมีการแนะนำในเรื่องการคัดแยกขยะให้กับสมาชิกในชุมชน ซึ่งเป็นเรื่องที่ต้องดำเนินการอย่างจริงจัง แม้ว่าในหลายๆ กิจกรรมที่ผ่านมาก็เคยสอดแทรกเรื่องการคัดแยกขยะไปบ้างแล้วก็ตาม
"เดิมชาวบ้านไม่มีความรู้ในเรื่องขยะเลย เบื้องต้นจึงให้อาสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ช่วยเก็บข้อมูลขยะในแต่ละครัวเรือน เอาข้อมูลมาวิเคราะห์ เพื่อหาทางกำจัดที่เหมาะสม ในปีนี้เราจะต้องไม่มีคนเป็นไข้เลือดออกให้เห็นอีก ต้องทำให้เหลือศูนย์ เราเลยทำเรื่องคัดแยกขยะก่อน เชิญวิทยากรจากท้องถิ่น และจากโรงพยาบาลสุขภาพประจำตำบล (รพ.สต.) มาให้ความรู้กับชาวบ้านในการคัดแยกขยะที่เกิดขึ้นในครัวเรือน ขยะเปียก ขยะแห้ง ขยะอันตรายจัดการอย่างไร ตอนนี้ชาวบ้านก็เข้าใจมากขึ้น และเรามีการประกวดบ้านสะอาด บ้านไหนชนะก็จะมีรางวัลเป็นการสร้างแรงจูงใจในการคัดแยกขยะ" ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 8 บ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะกล่าว
และเพื่อให้กิจกรรมการคัดแยกขยะ มีพื้นที่รองรับ จึงได้มีการจัดตั้งธนาคารขยะบ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะขึ้น เพื่ออำนวยความสะดวกให้แก่สมาชิกชุมชน สามารถนำขยะที่ผ่านการคัดแยกแล้วมาแลกไข่ ส่วนเด็กๆ ก็จะเปิดบัญชีออมขยะคนละ 100 บาท สร้างแรงจูงใจ และให้ทุกคนนำขยะมาขายทุกวันที่ 20 ของเดือนซึ่งเป็นวันประชุมหมู่บ้าน โดยทางธนาคารจะขายขยะที่รับซื้อมาออกไปทันทีในวันเดียวกัน โดยขยะที่นำมาขายส่วนใหญ่จะเป็นพวกพลาสติก ขวดพลาสติก และขวดแก้วต่างๆ ส่วนที่เป็นขยะย่อยสลายได้ก็จะนำไปทำเป็นปุ๋ยไว้ใส่พืชผักในครัวเรือน
"แต่ก่อนสองข้างทางจะเห็นขยะ แต่ตอนนี้ดีขึ้น ชาวบ้านรู้จักการคัดแยก เด็กๆ ก็จะรู้ว่าขยะมีค่าสามารถนำมาขายได้ ช่วงนี้ก็จจะอยู่ระหว่างการรณรงค์ ทางเราก็จะรับซื้อ จากที่เรารับซื้อทุกวันที่ 20 พบว่ามีขยะพวกพลาสติกและขวดเกิดขึ้นมาก ประมาณ 2 คันรถกระบะ ดังนั้นต้องรีบกำจัดให้เหมาะสม เพื่อจะไม่ได้เป็นปัญหาภายหลัง" ผู้ใหญ่ทวีระบุ
กอหย๊ะ ชูสวัสดิ์ ลูกบ้านหมู่ที่ 8 ซึ่งอาศัยอยู่ในชุมชนมุสลิม ยอมรับว่าแต่ก่อนไม่มีความรู้เรื่องการคัดแยกขยะเลย แต่เมื่อได้เข้าร่วมอบรมการคัดแยกขยะก็นำความรู้ที่ได้มาใช้ในชุมชน ซึ่งทำให้ชุมชนที่อาศัยอยู่สะอาดตา ดีต่อสภาพแวดล้อมและยังมีรายได้จากการนำขยะไปขายให้กับธนาคารขยะทุกเดือน
"ก็มีการแยกพวกขวดพลาสติกเก็บไว้แลกไข่ ไว้ขายก็ได้ พวกขวดแก้ก็ขาย ส่วนขยะเปียก เศษอาหารก็ให้เป็ด ไก่กิน บางส่วนก็เอาไปทำปุ๋ยใส่ต้นไม้ แต่เดินเราก็แยกขยะแต่ไม่ได้มีความรู้มาก พอไปอบรมคัดแยกขยะมาก็ได้ความรู้มากขึ้น" กอหย๊ะกล่าว
ด้าน บุณยกร พรหมสุด เจ้าของรางวัลบ้านสะอาดของน่าอยู่จากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบล เล่าว่าได้ความรู้การคัดแยกขยะจากการอบรม และลูกที่เรียนรู้มาจากโรงเรียน เมื่อนำมาใช้ก็พบว่าการแยกขยะมีประโยชน์ นอกจากจะทำให้บ้านสะอาดเรียบร้อยน่าอยู่ก็ยังมีรายได้เล็กๆ น้อยๆ จากการขายขยะ ขณะเดียวกันก็ช่วยแนะนำเพื่อนบ้านให้ปฏิบัติในแนวทางเดียวกันอีกด้วย
"ในฐานะที่ได้รางวัลก็มีโอกาสชักชวนและแนะนำให้เพื่อนบ้านแยกขยะ เพราะเป็นประโยชน์ต่อตัวเอง ขณะเดียวกันก็ปลูกฝังเด็กๆ ให้มีความรู้เรื่องการคัดแยกขยะ สร้างจิตสำนึกไม่ทำให้ความสกปรกรุงรังไม่น่ามอง" เจ้าของรางวัลบ้านสะอาดน่าอยู่กล่าว
ปัจจุบันบ้านทุ่งโต๊ะหย๊ะประสบความสำเร็จในการดำเนินการต่างๆ เพราะมีสมาชิกสภาผู้นำเข้มแข็งช่วยขับเคลื่อนกิจกรรม ที่สำคัญคือชาวบ้านทุกคนต่างก็ตระหนัก ให้ความร่วมมือ และมีความรู้ในการคัดแยกขยะเป็นอย่างดี ทำให้หมู่บ้านมีระเบียบเรียบร้อยและมีความสะอาดมากขึ้นกว่าในอดีต ขณะเดียวกันก็ยังดำเนินกิจกรรมสร้างเสริมกลุ่มอาชีพต่างๆ อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ชาวบ้านมีรายได้เพิ่ม ลดรายจ่ายทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นประจำวัน โดยมีเป้าหมายในการก้าวไปสู่การเป็นชุมชนน่าอยู่ควบคู่ไปกับการสร้างสุขภาวะให้เกิดขึ้นในชุมชน