สำหรับคนรุ่นก่อนประธานเจ้าหน้าที่บริหารของบริษัทที่ประสบความสำเร็จเป็นบุคคลที่ได้รับการยกย่อง ลองนึกถึงแจ็ค เวลช์ หรือริชาร์ด แบรนสัน ทุกวันนี้ คนเหล่านี้ดูเหมือนเป็นสีสันที่ได้รับการยกเว้น แต่หลังจากวิกฤตการเงินที่ผ่านมามีการให้ความสำคัญมากขึ้นกับการปฏิบัติตามกฎระเบียบ บริษัทต้องแสดงให้เห็นว่ามีความพร้อมในการบริหารงานได้อย่างชาญฉลาดและเหมาะสม คณะกรรมการของบริษัทและประธานเจ้าหน้าที่บริหารของบริษัทต้องสามารถถูกตรวจสอบได้
ไม่เป็นที่น่าแปลกใจที่แนวคิดใหม่นี้เกิดขึ้นจากภาคธุรกิจธนาคาร ในขณะที่หน่วยงานกำกับดูแลธุรกิจยังกำลังหาทางในการควบคุมดูแลธุรกิจธนาคารมาเป็นเวลานานกว่าเจ็ดปีว่าจะป้องกันการเกิดวิกฤตอย่างที่เกิดขึ้นในครั้งก่อนไม่ให้เกิดขึ้นซ้ำอีกได้อย่างไร เมื่อผู้บริหารของธนาคารมีหน้าที่ดูแลงานตั้งแต่การดำเนินงานตามกลยุทธ์เชิงรุกที่ดูมีความเสี่ยง ไปจนถึงกรณีที่ผิดกฎร้ายแรงที่สุดเช่นการทุจริตทางการเงินอย่างชัดเจน
อเบอร์ดีนในฐานะนักลงทุนระยะยาวในเอเชีย เราให้คุณค่าต่อความสามารถในการแข่งขันที่เรียบง่ายมากกว่าการโอ้อวดตน เมื่อเรารู้ว่าบริษัทใดสามารถสร้างผลตอบแทนได้ดีจะทำเงินได้ดีต่อไป เราจะขอเข้าพบประธานเจ้าหน้าที่บริหารเพื่อสัมภาษณ์ และจะพิจารณาว่าเขาผู้นี้จะเป็นที่ไว้วางใจในการสร้างธุรกิจได้ตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ และจะแบ่งปันผลตอบแทนจากการดำเนินธุรกิจกับบรรดาผู้ถือหุ้นได้หรือไม่
แต่ประธานเจ้าหน้าที่บริหารก็ไม่ได้เป็นผู้เดียวที่เราควรไปทำความรู้จักและไม่ได้มีลักษณะเดียว ในญี่ปุ่นประธานเจ้าหน้าที่บริหารเป็นผู้นำและถูกเปลี่ยนตัวบ่อยเพื่อให้ได้คนที่ดีกว่าในการส่งเสริมความปรองดองในองค์กรและเปิดโอกาสให้ทุกคนมีสิทธิ์ก้าวไปถึงขั้นสูงสุดในองค์กรได้ แต่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ผู้นำที่ดูแลธุรกิจของครอบครัวมีรูปแบบเหมือน ๆ กันมากกว่า
เราไม่มีแนวคิดล่วงหน้าเกี่ยวกับรูปแบบของคนว่าคนแบบใดจะดีที่สุด แต่สิ่งที่สำคัญคือการตรวจสอบและถ่วงดุลกันในบริษัท คณะกรรมการส่วนใหญ่ที่ไม่ได้เป็นผู้บริหารของบริษัทที่อยู่ภายใต้ประธานกรรมการของบริษัทที่เป็นอิสระจะเป็นผู้ปกป้องบริษัทจากการทุจริตนอกลู่นอกทางได้ดีที่สุด ในทางปฎิบัติหลายบริษัทในเอเชียล้วนมีคณะกรรมการที่มีความจงรักภักดีต่อประธานเจ้าหน้าที่บริหาร เมื่อไม่มีใครกล้าตั้งคำถามกับประธานเจ้าหน้าที่บริหารก็สามารถทำให้บริษัทเกิดปัญหาหรือแม้แต่สร้างความเสียหายให้แก่บริษัทได้
"คนจึงเป็นทรัพย์สินที่สำคัญที่สุด" เป็นภาษิตเก่า ๆ ที่ฟังคุ้นหูกันมานานและดูมีความหมาย เพราะมีความจริงที่แน่นอนอยู่ว่าบริษัทใดที่สามารถสร้างกลยุทธ์ที่ประสบความสำเร็จได้อย่างต่อเนื่องจะต้องอาศัยวัฒนธรรมองค์กรที่แข็งแกร่งเกือบจะตลอดเวลา แต่ในทางตรงข้ามกลยุทธ์ที่ไม่มีวัฒนธรรมองค์กรเป็นแรงสนับสนุนก็จะต้องล้มเหลวเกือบตลอดเวลา
จริง ๆ แล้ว งานวิจัยจากเครดิต สวิสเกี่ยวกับผลตอบแทนในระยะยาวจากตลาดหุ้นแสดงให้เห็นว่าบริษัทที่มีราคาหุ้นสูงเด่นมักจะดีต่อไป แต่บริษัทที่มีราคาหุ้นย่ำแย่ก็มักจะแย่ต่อไป มีหลายเหตุผลในประเด็นนี้แต่งานวิจัยได้ชี้ให้เห็นอย่างอ้อม ๆ ว่าในบรรดาบริษัทที่เป็นผู้นำในตลาด แผนงานที่ชัดเจนและการบริหารงานที่มีประสิทธิภาพจนเกิดผลกำไรเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด แต่สำหรับตัวผู้บริหารสูงสุด ก็เปลี่ยนคนไปเรื่อยๆ
การกำหนดวัฒนธรรมองค์กรเป็นเรื่องยาก คุณค่าและทัศนคติมักจะกำหนดมาจากคณะกรรมการของบริษัท วัฒนธรรมที่ประสบความสำเร็จส่งเสริมให้พนักงานมีเจตนารมณ์ร่วมกัน มากกว่าจะสงสัยว่า "ฉันจะได้อะไรจากงานนี้" นโยบายของบริษัทต้องสนับสนุนด้วย โดยรับรู้ผลงานของพนักงาน และให้แรงจูงใจและให้รางวัลเมื่อถึงเวลา ทั้งทางการเงินและทางอื่น ความภาคภูมิใจในงานและความจงรักภักดีต่อองค์กรเป็นสิ่งที่จะตามมา
อะไรบ้างคือตัวอย่างของวัฒนธรรมองค์กรที่ดีในเอเชีย? แม้ว่าเอเชียโดยส่วนใหญ่ไม่มีตราสินค้าที่โด่งดังเป็นของตนเอง แต่เอเชียก็ไม่ได้ขาดบริษัทดีที่น่าลงทุนที่จัดว่าเป็นบริษัทชั้นดีเยี่ยม มีบริษัทหนึ่งที่อเบอร์ดีนลงทุนถือหุ้นมานานกว่าสิบปี ได้แก่ Housing Development Finance Corp ในอินเดีย ซึ่งเป็นบริษัทการเงินที่ให้สินเชื่ออสังหาริมทรัพย์ ซึ่งอยู่ภายใต้การนำของบรรดาผู้จัดการอาวุโสที่มากความสามารถ ซึ่งโดยเฉลี่ยทำงานให้กับ HDFC มานานกว่า 30 ปีแล้ว ซึ่งให้ความสำคัญอย่างหนักแน่นในการควบคุมต้นทุนที่ได้กลายมาเป็นการสร้างผลตอบแทนให้แก่ผู้ถือหุ้นมาอย่างสม่ำเสมอ
อีกหนึ่งบริษัทที่อเบอร์ดีนให้อันดับสูงได้แก่ AIA Insurance ซึ่งจดทะเบียนในตลาดหุ้นของฮ่องกง ซึ่งได้แยกออกมาจากบริษัทแม่ AIG ที่ได้เกิดปัญหาในช่วงวิกฤตการเงินที่ผ่านมา แต่หน่วยธุรกิจในเอเชียไม่ได้เกิดปัญหาไปด้วย รูปแบบธุรกิจของ AIA อาศัยประสบการณ์ที่ยืนยงมานาน 80 ปีในเอเชีย ซึ่งมีทั้งการสร้างนวัตกรรมของผลิตภัณฑ์ การสร้างความแข็งแกร่งทางการเงิน และการบุกตลาดของบริษัท ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการขายประกันภัยผ่านตัวแทนที่ได้รับค่านายหน้า ซึ่งฝ่ายบริหารมีส่วนสร้างผลงานจากการบริหารจัดการทีมงานที่เป็นตัวแทน ซึ่งหมายถึงการคัดตัวแทนที่มีผลงานน้อยออกและให้รางวัลตัวแทนที่มีผลงานดี
ในเวลาที่ AIA เข้าจดทะเบียนในตลาดหุ้นฮ่องกงในปี 2553 ซึ่งอเบอร์ดีนไม่เคยซื้อหุ้นของบริษัทใดที่เปิดขายต่อสาธารณะก่อนเข้าตลาดหุ้นมาก่อน แต่เราซื้อหุ้นของ AIA ซึ่งเป็นกรณียกเว้นพิเศษ หลังจากนั้นราคาหุ้นของ AIA ก็ได้ทะยานสูงขึ้นมาเรื่อย ๆ จนมากกว่าสองเท่า*
* ณ วันที่ 26 สิงหาคม 2558
ศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ www.aberdeen-asset.co.th/10goldenrulesthai
ทำความเข้าใจลักษณะสินค้า เงื่อนไขผลตอบแทน และความเสี่ยงก่อนตัดสินใจลงทุน