สำหรับความเป็นมาของ วันอาสารักษาดินแดนเกี่ยวพันกับการก่อตั้ง กองอาสารักษาดินแดน (อส.) ซึ่งเป็นองค์กรที่ขึ้นตรงกับกระทรวงมหาดไทย และมีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยเป็นผู้บัญชาการ สืบเนื่องจากเมื่อครั้งอดีต ชาวบ้านซึ่งไม่ใช่กำลังทหารมักออกมารวมตัวกันต่อสู้เพื่อปกป้องแผ่นดินในยามเกิดศึกสงครามเสมอ โดยจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติกองอาสารักษาดินแดน พ.ศ. 2497 ดังนั้น วันที่ 10 กุมภาพันธ์ ของทุกปี จึงเป็นวันคล้ายวันสถาปนากองอาสารักษาดินแดน
การปกป้องประเทศชาติ เป็นหน้าที่ของประชาชนทุกคน แต่หากแต่ประชาชนเหล่านั้นไม่ได้รับการฝึกอบรมความรู้ ความสามารถ ก็จะไม่สามารถปกป้องประเทศชาติได้เท่าที่ควร ดังนั้นเมื่อถึงวันอาสารักษาดินแดนของทุก ๆ ปี นอกจากการร่วมรำลึกถึงเหล่าผู้เสียสละที่จากไปแล้ว ทางกองอาสารักษาดินแดนในแต่ละจังหวัด จะมีการจัดกิจกรรมที่คล้ายคลึงกันคือ การร่วมพิธีชุมนุมของผู้บังคับบัญชาและเจ้าหน้าที่ การร่วมกันกล่าวคำปฏิญาณ การรายงานผลการปฏิบัติงานของสมาชิกกองอาสารักษาดินแดนด้านต่าง ๆ ในปีที่ผ่านมา และการมอบประกาศนียบัตรแก่กองร้อยอาสารักษาดินแดนที่มีผลงานดีเด่น รวมถึงการให้ความรู้กับประชาชนในด้านต่าง ๆ
กองอาสารักษาดินแดนเป็นกองกำลังกึ่งทหารพร้อมปฏิบัติหน้าที่ ในยามปกติ สมาชิก อส.ได้ปฏิบัติหน้าที่ตามเขตพื้นที่ชายแดนโดยรอบของประเทศ เพื่อเฝ้าดูแลพื้นที่และป้องกันการรุกล้ำในรูปแบบต่างๆเช่น การปราบปรามยาเสพติดและปราบปรามการตัดไม้ทำลายป่า รวมถึงการจัดระเบียบสังคมในพื้นที่เสี่ยงต่ออาชญากรรม และยามศึกสงคราม มีหน้าที่รักษาความปลอดภัยแก่พี่น้องประชาชนและสนับสนุนหน่วยกำลังหลักในการปกป้องอธิปไตยของชาติ และในยามปกติ
ดังนั้นวันอาสารักษาดินแดนนับเป็นอีกหนึ่งวันสำคัญที่คนไทย ควรจะร่วมกันรำลึกถึงความกล้าหาญของหน่วยพลเรือนอาสา ผู้ที่เสียสละเพื่อปกป้องบ้านเมืองให้รอดพ้นจากภัยอันตราย ซึ่งการร่วมใจกันปกป้องประเทศชาตินั้นถือเป็นจิตสำนึกและหน้าที่ของคนไทยทุกคนที่ควรจะสืบทอดกันตลอดไป