อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลยไม่ได้ขึ้นชื่อแค่ “ถนนชายโขง” อย่างเดียว เพราะยังมีศิลปะการแสดงที่น่าสนใจที่ไทยโชว์ จะพาไปชมพร้อมกัน นั่นคือ “แมงหน้างาม หรือ ผีขนน้ำ” ในรายการไทยโชว์ วันอาทิตย์ที่ 23 พฤษภาคม 2553 เวลา 18.00 น.
คมสันต์ สุทนต์ ผู้ดำเนินรายการไทยโชว์ เล่าเรื่องแมงหน้างามให้ฟังว่า เมืองเชียงคานไม่ใช่มีชื่อเสียงแค่ ถนนชายโขง อย่างเดียวครับ เพราะยังมีศิลปะการแสดงที่น่าสนใจหลายอย่างที่ผมและทีมงานไทยโชว์ จะพาไปชมพร้อมกัน นั่นคือ แมงหน้างาม หรือ ผีขนน้ำ เป็นการละเล่นในประเพณีบ้านนาซ่าว ตำบลนาซ่าว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ช ่วงบุญเดือนหกที่ผ่านมา เป็นพิธีกรรมไหว้ผีบรรพบุรุษ ซึ่งชาวบ้านร่วมกันจัดขึ้นเรียกว่า “เลี้ยงบ้าน” โดยกำหนดเอาวันเสร็จสิ้นจากการทำไร่ทำนาโดยมี “จ้ำ (ผู้ประกอบพิธีกรรม)” เป็นผู้ทำหน้าที่สื่อสารระหว่างชาวบ้านกับเจ้าปู่
แมงหน้างาม เป็นชื่อที่เจ้าปู่เรียก ส่วน ผีขนน้ำ เป็นชื่อที่ชาวบ้านเรียกครับ...พิธีเลี้ยงบ้านนี้จะทำกันทุกปี แค่ปีละครั้งเท่านั้น จุดมุ่งหมายเพื่อเป็นการตอบแทนบุญคุณ ที่ผีปู่ผีย่า ตลอดจนผีบรรพบุรุษในหมู่บ้าน ได้ปกปักรักษา คุ้มครองตนและชาวบ้านให้อยู่เย็นเป็นสุขทำมาหากินได้อย่างอุดมสมบูรณ์
ครูสำเนียง ทาก้อง นักวัฒนธรรมท้องถิ่นเล่าให้ทีมงานไทยโชว์ฟังว่า “การบวงสรวงสัตว์เลี้ยงภายในบริเวณศาล สัตว์ที่นำไปผูกหลักเลี้ยงจะตายเองโดยไม่มีการฆ่า ขณะที่ประกอบพิธีอัญเชิญผีเจ้าปู่ และผีบรรพบุรุษต่างๆ ให้ลงมากินเครื่องเซ่น ปัจจุบันไม่นิยมทำกันแล้ว เพียงแต่นำเครื่องเซ่นพวกข้าวปลาอาหาร และสิ่งของอื่น ๆ ตามที่กล่าวมาข้างต้นมาประกอบพิธี” ต่อมา ผีเจ้าปู่ได้บอกความผ่านร่างทรงว่า ให้ชาวบ้านทำ “แมงหน้างาม” หรือ “ผีขน” เพื่อเป็นการบูชาวัว ควาย ที่มีบุญคุณต่อชาวบ้าน แทนการนำมาฆ่าเพื่อเป็นเครื่องสังเวย นอกเหนือจากการบูชาเพื่อรำลึกคุณของวัว ควาย ที่มีต่อชาวบ้านแล้ว ยังมีความเชื่อสืบเนื่องต่ออีกว่า “ผีขน” คือ วัว ควาย ที่ตายไปแล้ว แต่วิญญาณยังคงวนเวียนอยู่ตามห้วย หนอง คลอง บึง รอบๆ หมู่บ้าน เมื่อชาวบ้านไปตักน้ำมาใช้ วิญญาณของสัตว์ทั้งสองจะตามเข้าหมู่บ้านมาด้วย ซึ่งพบแต่ขน และได้ยินแต่เสียงกระดึง แต่ไม่เห็นตัว ชาวบ้านจึงพากันเรียกว่า “ผีขนวัว ผีขนควาย” ยุคแรกๆ จะพากันเรียกว่า “การละเล่นผีขน” แต่ทุกครั้งหลังจบการละเล่นผีขน ฝนมักจะตก ชาวบ้านจึงพากันเรียกว่า “ผีขนน้ำ”
คมสันต์ สุทนต์ เล่าปิดท้ายด้วยการเชิญชวนว่า
การแสดงผีขนน้ำที่รายการไทยโชว์นำเสนอครั้งนี้ เป็นการแสดงของชาวบ้านนาซ่าวแบบดั่งเดิมและของนักเรียนโรงเรียนบ้านนาซ่าว ซึ่งเรายกกองไปถ่ายทำกันถึงวัดศรีคุณเมือง ถนนชายโขง เมืองเชียงคาน รับรองครับว่าไทยโชว์ ตอน แมงหน้างาม ตอนนี้คุณผู้ชมจะได้ทั้งสาระความสนุกสนาน และความสวยงามแบบเชียงคานครบรสครับ
ติดตามรายการไทยโชว์ ตอน“แมงหน้างาม” ในวันอาทิตย์ที่ 23 พฤษภาคม 2553 เวลา 18.00 น. ทางทีวีไทย และสามารถดูรายการย้อนหลังได้ทาง www.thaipbs.or.th/Thaishow